Pensioenfonds als zwart gat?

Hoeraaa, mijn blog is jarig! Exact 5 jaar geleden heb ik mijn eerste post/artikel geschreven. Ongelofelijk hoe snel de tijd gaat. In 5 jaar tijd 332 posts, bijna 3000 reacties en gemiddeld 10k page views per maand. Het was nooit mijn doel om een groot publiek te bereiken, maar toch leuk om te zien dat de onderwerpen nog steeds leven. Het aantal finance bloggers begint wel flink af te nemen naar mijn beeld. Veel vallen stil of hun leven verandert soms ingrijpend. Misschien begin ik wel een oude bloggende man te worden, terwijl iedereen podcasts is gaan maken.

Op deze vijfde verjaardag een wat recalcitrant artikel. Soms vind ik het leuk om wat te duwen en trekken aan iets, alleen om wat uit te testen. Dat gaat dan niet om het resultaat, maar omdat er volgens mij iets niet klopt. Op mijn werk zijn er regelmatig van dat soort dingen. Ik merk dan dat er iets niet klopt, dat "het stinkt", waardoor ik wat kritische vragen ga stellen en rondjes ga maken langs collega's, ook al is het geen onderwerp waar ik me dan mee bezig hou. Uiteindelijk blijkt mijn onderbuikgevoel vaak te kloppen, waarna er weer wat verbeterd is of een olifant in de kamer benoemd is. Noem het een afwijking, maar ik ben er blijkbaar goed in en heb er regelmatig ook lol in.

Zo dacht ik laatst: onze (inmiddels demissionaire) regering heeft net met dichte ogen en oren een nieuw pensioenstelsel gekozen, zonder dat bekend is hoe het er precies uit gaat zien en wat de gevolgen zijn. Iedereen krijgt in de nieuwe opzet een persoonlijke pensioenpot, waardoor het sociale stelsel tot nu toe overboord gaat. Inmiddels zie ik verschillende pensioenfondsen berichten over wanneer ze overgaan op dit nieuwe stelsel, variërend van midden 2024 tot eind 2026. Ook mijn pensioenfonds repte er al over, dat ze er druk mee bezig zijn. "Mooi", dacht ik, "dan kunnen jullie mij vast weleens vertellen wat ik tot nu toe heb opgebouwd in mijn pensioen". 

Dus ben ik eens telefonisch en via de mail eens wat gaan duwen en trekken met de simpele vraag: hoeveel pensioen heb ik tot nu toe opgebouwd? Als in: mijn inleg plus werkgeversinleg plus bepaald rendement. Voor een pensioenfonds dat claimt eind 2024 over te gaan, zou dat een gemakkelijke vraag moeten zijn. Dat is immers nog minder dan anderhalf jaar voordat alles over moet zijn, inclusief allerlei IT-systemen.

Nou, dat had ik dus even mis (zoals verwacht). De vriendelijke mevrouw aan de telefoon viel zowat van haar stoel van mijn vraag en begon gelijk over bruto en netto pensioen per maand. Na twee keer uitleggen van mijn kant, snapte ze mijn vraag. Toen begon ze opeens over dat er nu geen pensioenpot is en dat ze snapte, dat ik wilde controleren of er geen verlies zou zijn bij het nieuwe stelsel. Uiteindelijk kwamen we uit bij de actuariële waarde van mijn pensioen, de huidige contante waarde van alle toekomstige uitkeringen.

Lang verhaal kort na 20 minuten bellen: ze hadden geen idee. Letterlijk zei ze: "we hebben nog geen zicht op hoe uw nieuwe pensioenregeling eruit gaat zien en wat dit voor u betekent."

Noem het flauw of niet, maar dat was precies mijn punt waarvoor ik vreesde. Mijn pensioenfonds heeft geen zicht op (of wil geen inzicht geven in) wat ik tot nu toe heb opgebouwd aan pensioen. Het gaat mij niet om toekomstige waarde, maar gewoon "nu". Wat heb ik tot nu toe opgebouwd aan eigen inleg plus rendement? Aan de ene kant verbaasde mij het echt dat ze dat niet konden opzoeken. Aan de andere kant merkte ik, dat ze nog erg in het oude stelsel dachten. Ik heb pensioen ingelegd, dat ook wordt gebruikt voor het bekostigen van het pensioen van vorige genereties. Daarmee wordt het onoverzichtelijk welk geld van wie is (geweest).

En dat is precies de discussie die nu moet worden gevoerd: hoe wordt de pensioenpot van 1500 miljard verdeeld over verschillende groepen? Dit lijkt me een uiterst complexe puzzel, zeker als de pensioenfondsen niet transparant zijn in hoeveel iemand heeft ingelegd inclusief behaald rendement.

Ik wil niet te negatief zijn in dit stuk, maar ik denk dat we over vijf of tien jaar weleens op eenzelfde manier terug zouden kunnen kijken naar de huidige pensioenfondsen als dat we na de financiële crisis keken naar woekerpolissen. Want zeg nu eerlijk, er is weinig transparantie over wat je hebt opgebouwd, hoeveel kosten eraan zitten en hoe de interne verdeling is geregeld. Daarnaast is een groot deel van de pensioenfondsen overbodig als iedereen zijn eigen pensioenpot met beleggingsstrategie zou kunnen beheren. Want dat kun je namelijk grotendeels zelf of het kost een stuk minder mensen om het te beheren.

En ja, ik zou natuurlijk al mijn inleg (loonstrookjes) en dat van mijn werkgever (2/3e deel) kunnen opzoeken en daarmee uitrekenen wat mijn inleg was. Samen met het gemiddelde rendement per jaar uit de jaaroverzichten zou ik tot ene bedrag kunnen komen. Alleen kost me dat erg veel werk aangezien mijn salaris en inleg regelmatig fluctueren. Volgens mij heb ik gewoon recht om antwoord te krijgen op mijn simpele vraag. Maar blijkbaar is het zo simpel niet. Ik ben daarom ook erg benieuwd in aanloop naar de verdelingsdiscussie.

Heb jij wel op viezier hoeveel pensioen je hebt opgebouwd (en dan niet als actuariële waarde)?