Sander en de kloof

Een paar weken geleden liep ik toevallig tegen een zesdelige serie aan over vermogens- en kansenongelijkheid. In "Sander en de kloof" probeert Sander Schimmelpenninck de kloof tussen rijk en arm aan de kaak te stellen. Ik kende heel Sander Schimmelpenninck en de serie niet, dus ben ik hem eens gaan kijken.

Allereerst een voetnoot bij de host. Sander is een opinieschrijver/maker, was hoofdredacteur van Quote en als telg van een grafelijke tak zelf een welgesteld iemand. Dat is belangrijk om te weten als je de serie gaat bekijken, aangezien hij in de serie zelf wat vooroordelen toetst over rijk/arm.

Laat ik vooropstellen: ik vond het een interessante serie. Er zijn soms flinke verschillen tussen rijk en niet rijk, wat leidt tot kansenongelijkheid. Ik ben fel tegenstander van kansenongelijkheid. Iedereen zou dezelfde kansen moeten krijgen, los van of je arm of rijk bent. De serie laat zien, dat dit niet zo is. Dus goed dat hij dat aan de kaak stelt. Ook het concept vond ik wel interessant. 

Tijdens het kijken van de afleveringen gingen mij wel een aantal dingen jeuken. Laat ik ze op een rijtje zetten:

• Algemeen: een verschil is een feit, ongelijkheid zit in je hoofd. Dat gaat in dit geval over vermogen, niet over kansen. Ik ben sterk tegenstander van kansenongelijkheid, dat moeten we zoveel mogelijk oplossen. Alleen vlecht de hele serie kansen- en vermogensongelijkheid door elkaar. Vermogensverschillen kunnen leiden tot kansenongelijkheid, maar in de serie wordt gedaan alsof dat de enige reden is. Terwijl er ook allerlei andere complexere aspecten bij komen kijken, zoals motivatie, initiatief, intelligentie etc. Daarnaast wordt niet duidelijk waar de grens wordt gelegd. Wat is "rijk" en wat "arm".

• In discussies over vermogen gaat het vaak over mensen die vermogen hebben georven, die op een bevoorrechte plaats zijn geboren of self-made miljonairs. Dat is het beeld van Sander van de rijken (namelijk de positie waarin hij zichzelf bevindt). Er worden daarmee algemene stellingen gedaan over belastingen en de oneerlijkheid hiervan in de samenleving, terwijl vaak voorbij wordt gegaan aan mensen die er hard voor hebben gewerk. Niet iedereen heeft vermogen, omdat ze het hebben ontvangen. Hierdoor doet men alsof het geld dat zij hebben verdiend algemeen goed is.

• In de tweede aflevering gaat het over huisjesmelkers. Tijdens de aflevering blijkt, dat Sander ooit ook een pand heeft verhuurd (en hiermee net gestopt is). Goed dat hij het probleem zelf inziet, maar het geeft een wat wrange smaak. Als klap op de vuurpijl sluit hij de aflevering af met de tevreden opmerking, dat de verkoop van zijn appartement hem zojuist een ton extra heeft opgeleverd. Dat is wat vreemd als je een programma presenteert over vermogensverschillen.

• Als je mensen interviewt, moet je ook openstaan voor hun verhalen, zowel positief als negatief. Dat gaat regelmatig mis in de serie. De verhalen van de "armen" worden uitgebreid neergezet, terwijl het verhaal van "rijken" vaak eenzijdig wordt neergezet en zelfs wordt afgekapt. Sander legt vooral uit waarom hij vindt dat iets moet zijn, maar vraagt niet door naar de redenen van anderen. Dat gebeurt bij een gesprek met zijn ouders, maar als toppunt bij een pandjesbaas in Amsterdam, waarbij zelfs is ge-edit in zijn verhaal als hij een tegengeluid wil laten horen.

Een verhaal heeft altijd twee kanten. Als je een serie maakt over vermogensverschillen en de impact daarvan, probeer dan niet alleen je eigen beeld te belichten. Of hoe erg "het systeem" in elkaar zit, om daarna te zeggen "de overheid moet mensen voorzien van een woning" of dat je zelf een ton extra hebt overgehouden aan een pand-verkoop. Het systeem zijn wij grotendeels zelf. Je kunt daarvoor alleen kijken naar de overheid of naar egoïstische rijke mensen, maar daarmee versterk je het Calimero-effect alleen maar. Probeer vooral mensen te helpen door ze handvaten te geven.

Als vervolg van de serie heb ik het boekje "Sander en de brug" gelezen. Dat is een soort vervolg met hoe de veranderingen aan te pakken. Tja, ik wil dit artikel niet tot een "rant" maken, maar hierbij werd mijn jeuk nog groter. Het lijkt wel een verkiezingsprogramma, vol met partijprogramma, voorstellen en termen als "sociaal contract" en "het collectief". Komt een beetje communistisch over. Met sommige voorstellen hieruit (zoals gratis ontbijt voor alle kinderen) ben ik het helemaal eens, maar bij anderen heb ik grote vraagtekens, met name het meer werken, verhogen van belasting op pensioenen en belasting op erven (75-90%).

Het voelt een beetje als dat je rummikub zit te spelen en iemand gaat "even iets proberen". Er wordt vanalles voorgesteld, geschoven, zonder de echte impact te kennen. Waarbij allerlei plannen op de schop gaan en iedereen aan het einde van de rit niet meer weet hoe de puzzel goed te leggen. Als voorbeeld: het besluit van een paar jaar geleden, dat ouderen langer in hun woning moeten blijven wonen, blijkt nu een van de oorzaken dat de woningmarkt dichtslibt. Oftewel, een kleine wijziging kan grote effecten hebben. Niet dat we niets moeten veranderen, maar we hebben in Nederland zo'n kaartenhuis gemaakt van belastingen, toeslagen en subsidies, dat het lastig is alles in één keer om te gooien.

En ja, ik ben me ook bewust van het feit dat ik een typisch "blanke man met goede baan" ben. Dus ook ik heb mijn vooroordelen en bias. Alleen heb ik geen rijke komaf, heb ik geen erfenis of andere zak geld gekregen, maar heb ik mezelf ontwikkeld en hebben we thuis veel gedaan om richting fianciële onafhankelijkheid te bewegen, inclusief enkele offers. Dus ja, iedereen moet gelijke kansen krijgen, maar het gaat niet alleen over vermogensongelijkheid en belastingen, ook over zelf kansen willen creëren en andere persoonlijke aspecten. 

Kijk zelf maar eens naar de serie en vorm je eigen beeld. Ik vond het in ieder geval interessant om naar te kijken en bij stil te staan.

Hebben jullie de serie ook gezien?